Coraz więcej dzieci i młodzieży w Norwegii otrzymuje diagnozę ADHD i autyzmu: Raport ujawnia nierówności w dostępie do wsparcia
W ciągu ostatniej dekady liczba diagnoz ADHD i autyzmu wśród dzieci i młodzieży w Norwegii znacząco wzrosła – wynika z najnowszego raportu Norweskiego Instytutu Zdrowia Publicznego (FHI).
Coraz więcej dzieci i młodzieży w Norwegii otrzymuje diagnozę ADHD i autyzmu
W przypadku autyzmu wzrost był stopniowy na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat. Natomiast liczba diagnoz ADHD znacząco wzrosła w okresie pandemii, szczególnie wśród dziewcząt. Istotną rolę w tym zjawisku odgrywają różnice społeczne.
Przeczytaj również: Feriepenger – co musisz wiedzieć o wypłacie urlopowej: Odpowiedzi na najczęstsze pytania
Diagnozy w świetle raportu „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży 2025”
Norweski Instytut Zdrowia Publicznego przeanalizował rozwój zaburzeń neurorozwojowych u dzieci i młodzieży w latach 2010–2024. Tematyczne wydanie raportu o stanie zdrowia publicznego zawiera m.in. dane dotyczące trendów w diagnozowaniu ADHD i autyzmu w różnych grupach wiekowych, ze względu na dochody i pochodzenie rodziców oraz miejsce zamieszkania.
W latach 2010–2022 aż 89 371 osób w wieku 2–30 lat otrzymało diagnozę ADHD, co odpowiada 4,75% tej grupy wiekowej. W tym samym czasie 29 765 dzieci i młodych ludzi zdiagnozowano w kierunku autyzmu – 1,6% populacji. Odsetek diagnoz rośnie wraz z wiekiem, ponieważ wiele osób otrzymuje rozpoznanie dopiero w wieku nastoletnim lub dorosłym. W grupie młodych dorosłych (18–30 lat) ADHD zdiagnozowano u 6,1%, a autyzm u 1,8% osób.
Obie diagnozy znacząco wzrosły w ostatnich latach, co znajduje odzwierciedlenie w zwiększonej liczbie skierowań do systemu opieki zdrowotnej.
– Nasza wiedza na temat przyczyn tego wzrostu wciąż jest ograniczona. Wiemy jednak, że wpływ mają płeć, wiek i czynniki społeczno-ekonomiczne. Wzorce rozwoju tych dwóch zaburzeń są różne – mówi Heidi Aase, psycholożka i dyrektorka działu w FHI. – Potrzebujemy więcej danych, by zrozumieć przyczyny tego wzrostu, a równocześnie zapewnić odpowiednie wsparcie osobom, które go potrzebują.
Przeczytaj również: Oslo blokuje internet dla najmłodszych uczniów
Od trzykrotnego do pięciokrotnego wzrostu diagnoz u młodych kobiet
W obu grupach diagnoz odnotowano wyraźny wzrost od 2010 roku, a trend ten utrzymuje się także w latach 2023–2024. Szczególnie gwałtowny wzrost obserwuje się od 2020 roku wśród dziewcząt w wieku 13–17 lat oraz młodych kobiet w wieku 18–30 lat.
– Największy skok liczby nowych diagnoz nastąpił w czasie pandemii COVID-19. W 2020 roku liczba nowych przypadków ADHD wśród nastoletnich dziewcząt była trzykrotnie wyższa niż w 2010 roku, a autyzmu – aż pięciokrotnie wyższa – mówi Aase.
Jej zdaniem jednym z głównych powodów jest wzrost świadomości na temat tego, jak objawy ADHD i autyzmu mogą wyglądać u dziewcząt. Przez długi czas były to zaburzenia uznawane za „typowo chłopięce”, co prowadziło do niedodiagnozowania dziewcząt.
– Objawy ADHD u dziewcząt często są mniej widoczne i wiążą się z problemami z koncentracją, a nie z nadpobudliwością. Lepsze zrozumienie różnic płciowych wpłynęło na wzrost liczby diagnoz wśród dziewcząt – podkreśla Aase.
Autyzm coraz częściej diagnozowany u najmłodszych dzieci
Szczególnie duży wzrost liczby diagnoz autyzmu obserwuje się wśród dzieci w wieku przedszkolnym. W latach 2010–2022 liczba przypadków wśród chłopców w wieku 2–5 lat wzrosła czterokrotnie, a wśród dziewczynek – pięciokrotnie. Wzrost ten jest silnie związany z nierównościami społecznymi, zarówno pod względem dochodów rodziców, jak i pochodzenia imigracyjnego.
W rodzinach o najniższych dochodach wzrost diagnoz był niemal dwukrotnie wyższy niż w grupie o najwyższych dochodach. Od około 2013 roku znacząco wzrosła liczba diagnoz autyzmu wśród dzieci przedszkolnych z rodzin pochodzących z Afryki i Azji.
– Niezależnie od przyczyn, długie kolejki do diagnozy i terapii pokazują, że istnieje ogromna luka między potrzebami a możliwościami systemu. Tymczasem wczesne wsparcie i interwencja mają kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju dzieci w spektrum autyzmu – mówi Alexandra Havdahl, psycholożka i kierowniczka badań w FHI.
ADHD i nierówności społeczne – inny wzorzec niż przy autyzmie
Także w przypadku ADHD występują różnice społeczne – diagnoza częściej dotyczy dzieci z rodzin o niskich dochodach. Jest to zgodne z wcześniejszymi badaniami. Jednak w przeciwieństwie do autyzmu, ADHD znacznie rzadziej diagnozuje się wśród dzieci imigrantów.
– Dzieci z rodzin, w których oboje rodzice urodzili się za granicą, rzadziej otrzymują diagnozę ADHD niż dzieci rodziców urodzonych w Norwegii. Najniższy odsetek diagnoz dotyczy dzieci z rodzin o pochodzeniu azjatyckim i afrykańskim – wyjaśnia Aase. Potrzebne są dalsze badania, by lepiej zrozumieć, w jaki sposób pochodzenie rodziców wpływa na korzystanie z opieki zdrowotnej.
Duże różnice regionalne – problem dostępu i standardów
Analizy pokazują znaczne różnice między regionami Norwegii w liczbie nowych diagnoz ADHD i autyzmu w latach 2010–2022 wśród dzieci i młodzieży w wieku 2–17 lat. Przykładowo, w Buskerud liczba diagnoz autyzmu potroiła się, podczas gdy w Telemarku zanotowano równie dużą, ale przeciwną zmianę – spadek liczby diagnoz.
– Te różnice regionalne wskazują na konieczność dalszych badań nad lokalnymi uwarunkowaniami, kompetencjami w rozpoznawaniu objawów oraz standardami diagnozowania i opieki – mówi Havdahl.
– Potrzebujemy ogólnokrajowych wytycznych, które zapewnią równy dostęp do diagnozy i wsparcia bez względu na miejsce zamieszkania. Musimy też monitorować rozwój sytuacji, by lepiej planować i przydzielać zasoby – podsumowuje.
Polub nas na facebooku i udostępnij innym nasz post
Źródło: Norweski Instytut Zdrowia Publicznego (FHI), Zdjęcie: pixabay
Przeczytaj również: 100 000 Norwegów zapłaci mniej podatku: Pilotaż ulgi podatkowejdla młodych
