Halloween przywędrował do Stanów Zjednoczonych z Irlandii. Jest to bezpośrednie dziedzictwo celtyckich wierzeń, którzy w ostatni dzień października obchodzili Samhain. Ten amerykański zwyczaj nie jest jednak uznawany przez współczesny Kościół, zaś wiele osób uważa, że praktykowanie tego zwyczaju jest bluźnierstwem. Czy słusznie?
Halloween – jak to się zaczęło?
Niewiele osób ma świadomość, że Halloween sięga korzeniami do obrządku Samhain z czasów przedchrześcijańskich. Około 2000 lat temu, tego dnia Celtowie świętowali, żegnając lato i przygotowując się na nadejście srogiej zimy. Czyniąc to, oddawali hołd życiodajnym cyklom natury i ludzkiego życia, którego nieodłączną częścią była przecież śmierć. Tego dnia granice między światem doczesnym a światem umarłych zdawały się nie istnieć. Obcowanie z duszami rodziło obietnicę spotkania z najbliższymi, którzy już odeszli – tym oddawano należytą cześć.
Czytaj również: Czym były Dziady i jak je obchodzono? >>>
Przenikanie duchów
Jednocześnie otwarte wrota zaświatów miały ułatwiać przenikanie niepożądanych duchów do świata ludzi. By skutecznie ochronić przed ich wpływem siebie i swoją rodzinę, należało wówczas rozpalić palenisko, a także zaopatrzyć się w strój, maski i atrybuty odstraszające zło. Tak narodziła się tradycja przywdziewania mrocznych strojów oraz otaczania się światłem i lampionami ze względu na symboliczną moc oczyszczającego ognia.
Chrześcijańskie obchody ku czci zmarłych
Chrześcijański hołd wobec zmarłych został ustanowiony o czasie analogicznym dla odprawiania pogańskich słowiańskich zwyczajów – karmienia dusz i odprawiania obrządku dziadów, powszechnie znanego z dramatu Adama Mickiewicza. Celebracja święta przodków zapewniała urodzaj, opierunek i troskę zmarłych. By zapewnić sobie stałość szczęścia, świętowano dwa razy w roku: wiosną i jesienią. Noc Zaduszkowa czy też Zaduszna z 31.10 na 1.11 poprzedzała rychłe Święto Zmarłych obchodzone w okolicach 2.11. Była to jednak data ruchoma, zależna od faz księżyca.
Wszystkich Świętych od IX wieku
Z kolei, Wszystkich Świętych zostało przez papieża w IX wieku nie tyle ustanowione, co przesunięte. Wcześniej bowiem, porą wiosenną oddawano cześć jedynie męczennikom Chrystusa. W IX wieku papież Grzegorz IV przełożył je na 1. listopada, biorąc pod uwagę prośbę Ludwika Pobożnego, ażeby rozszerzyć święto na cały Kościół Katolicki. Od tej pory celebruje się chwałę nie tylko chrześcijańskich cierpiętników, ale wszystkich świętych.
Czytaj również: Święto Zmarłych czy Wszystkich Świętych? >>>
Wybór tej konkretnej daty przez zwierzchnika Kościoła wynikać może z wielu pobudek, jednak prawdopodobnie przyświeca jej chęć konotacji święta katolickiego z pokrewnymi pogańskimi zwyczajami, które były wówczas celebrowane przez pokaźną część mieszkańców Europy i świata. Przemycenie idei Chrystusa w przestrzenie znane i obłaskawione przez niechrześcijańskie społeczności sprzyjało krzewieniu wiary i adaptacji kulturowej.
Halloween, Dziady i Wszystkich Świętych
W istocie Halloween, obrządek dziadów i Wszystkich Świętych to – pomimo wspólnej genezy i płaszczyzny religijno-filozoficznej – trzy różne święta, wywodzące się z odrębnych kultur. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by amerykańskie święto Halloween stanowiło w naszym kręgu kulturowym znakomity pretekst do wspólnej zabawy oraz spędzania czasu z rodziną wśród gwaru i śmiechu. Ponadto, obrządek Halloween przejawia kolejny walor, o którym w dzisiejszym świecie nie pamięta się na co dzień.
Dance macabre w Halooween
Podczas gdy Wszystkich Świętych stanowi dzień zadumy i wspomnień o ludziach, których kochaliśmy, Halloween to swoista maskarada dance macabre. Przypomina nam ono, że topika śmierci może przywoływać pozytywne skojarzenia, a nawet budzić radość. To właśnie za pomocą groteski, człowiek od zarania dziejów próbował okiełznać swój lęk przed ostatecznym końcem. Wyśmianie śmierci, umniejszało jej ostatecznemu charakterowi.
Takie podejście nie stoi wszak w sprzeczności z chrześcijańską wiarą w życie po śmierci.
Mówiąc o Halloween jako o uwłaczającej alternatywie Dnia Wszystkich Świętych, należy zatem pamiętać, że oba święta wcale nie muszą się wykluczać, a wręcz przeciwnie – mogą uzupełniać. Halloweenowe zabawy z wielkim prawdopodobieństwem będą stanowić idealny grunt do rozmowy na temat strachu przed tym, co nieuchronne – o śmierci jako części życia.
